Ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoeksprofiel van Nederland
In het kort
- In 2022 staat Nederland binnen alle wetenschapsgebieden behalve techniek in de top-5 van referentielanden met de hoogste citatie-impactscore. Binnen Techniek staat Nederland op een 7e plek.
- Over de periode 2006-2022 stijgt het aantal Nederlandse publicaties binnen alle wetenschapsgebieden.
- Het aandeel publicaties ten opzichte van andere landen is gedaald, met name door de sterke opkomst van de Chinese wetenschap.
Om het onderzoeksprofiel van Nederland in kaart te brengen kijken we naar de verschillen in citatie-impact en publicatievolume tussen wetenschapsgebieden. De citatie-impact geeft aan in welke mate er naar wetenschappelijke publicaties wordt verwezen. Hoe vaker publicaties worden aangehaald, hoe hoger de wetenschappelijke impact van deze artikelen. We vergelijken Nederland met twintig referentielanden, over de periode van 2003-2006 (aangegeven met 2006) tot 2019-2022 (aangegeven met 2022). De Geesteswetenschappen zijn niet meegenomen, omdat op basis van de data voor deze gebieden geen betrouwbare uitspraken gedaan kunnen worden.
Voor deze vergelijking gebruiken we publicatie- en citatiedata uit het citatie index-systeem van het Centre for Science and Technology Studies (CWTS), dat is gebaseerd op ruwe data van Web of Science. Deze data geven een indicatie van de ontwikkeling van het Nederlandse onderzoeksprofiel, maar geven geen volledig beeld van alle aspecten die relevant zijn voor de kwaliteit en de omvang van de Nederlandse wetenschap.
Onderzoeksprofiel Nederland
In onderstaande grafiek wordt de citatie-impactscore afgezet tegen een indicator van het volume: het percentage Nederlandse artikelen van het totaal aantal artikelen in een wetenschapsgebied. Met pijltjes is aangegeven welk profiel een gebied in 2006 had en welke het in 2022 heeft. Om de richting van de ontwikkeling over deze periode op een overzichtelijke manier aan te geven, is een rechte lijn getrokken tussen 2006 en 2022.
Figuur: ontwikkeling van het Nederlandse onderzoeksprofiel (2006-2022)
Notities bij deze figuur: De Geesteswetenschappen zijn niet meegenomen, omdat een relatief klein deel van de citaties bij deze gebieden in Web of Science voorkomt (Van Leeuwen, 2013).
Ontwikkeling citatie-impactscore
Uit de bovenstaande grafiek blijkt een aantal ontwikkelingen:
- Nederland doet het heel goed. De citatie-impactscore voor alle gebieden is in 2022 ruim boven het mondiale gemiddelde (1,0).
- Ook neemt de citatie-impact voor bijna alle gebieden toe. Uitzondering is Natuur, waar de citatie-impact daalt. Bij Techniek blijft de citatie-impact min of meer stabiel.
- De wetenschapsgebieden Gezondheid, Landbouw en Sociaal maken de grootste ontwikkeling door.
Een vergelijkbaar beeld blijkt uit het aandeel publicaties dat behoort tot de top-10% meest geciteerde publicaties wereldwijd: alle gebieden scoren daarin (ruim) boven het gemiddelde en laten over de gehele periode een stijging danwel een stabiele score zien. Uitzondering is opnieuw het wetenschapsgebied Natuur, deze daalt met 1%. Kortom, Nederland heeft zich zodanig ontwikkeld dat alle wetenschapsgebieden nu ruim boven het mondiale gemiddelde scoren.
Ontwikkeling in volume
Bij het relatieve aandeel publicaties zien we in Nederland een stijging bij het wetenschapsgebied Sociaal en een daling bij de wetenschapsgebieden Landbouw, Natuur en Techniek. De opkomst van China speelt bij deze daling een grote rol. Het aandeel Chinese publicaties bij Landbouw, Natuur en Techniek is tussen 2006 en 2022 veel sterker gestegen dan bij de referentielanden. Dit zorgt ervoor dat bij een ruime meerderheid van de referentielanden het aandeel Landbouw-, Natuur- en Techniek-publicaties daalt. Binnen Gezondheid blijft het aandeel publicaties van Nederland min of meer gelijk.
Wanneer China bij de referentielanden buiten beschouwing wordt gelaten dan blijft het aandeel Nederlandse Landbouw-, Natuur- en Techniek-publicaties ongeveer gelijk: Landbouw van 2,7% naar 2,6%; Natuur van 2,4% naar 2,7%; Techniek van 2,2% naar 2,3%. Bij de gebieden Gezondheid en Sociaal stijgt het aandeel Nederlandse publicaties zonder China juist harder: Gezondheid van 3,3% naar 3,8% en Sociaal van 3,4% naar 4,1% van het totaal aantal publicaties in het wetenschapsgebied. Nederland heeft zich de afgelopen jaren dus sterk ontwikkeld in deze twee wetenschapsgebieden. In onderstaande paragrafen gaan we nader in op de citatie-impactscore en het aandeel van Nederlandse publicaties, door expliciete vergelijking met de referentielanden.
Citatie-impactscore: vergelijking met referentielanden
Nederland staat in 2022 binnen alle wetenschapsgebieden behalve techniek in de top-5 van referentielanden met de hoogste citatie-impactscore. Voor het wetenschapsgebied Techniek geldt dat Nederland in de laatst gemeten periode (2019-2022) uit de top 5 valt (naar plek 7). Ook Zwitserland en Singapore staan voor vier gebieden in de top-5. Alleen het Verenigd Koninkrijk staat hier voor alle vijf de gebieden in. In onderstaande tabel is de positie van Nederland voor ieder gebied onderstreept.
- Binnen het wetenschapsgebied Sociaal heeft Nederland in 2022 de hoogste citatie-impactscore van alle referentie landen.
- Bij Landbouw bekleedt Nederland de tweede plek, na Singapore.
- Bij Gezondheid staat Nederland in 2022 tweede, na het Verenigd Koninkrijk.
- Bij Techniek staat Nederland op de zevende plek en bij Natuur op de vierde plek.
Tabel: landen met de hoogste citatie-impact score, per wetenschapsgebied (2022)
Ontwikkeling positie Nederland
Als we kijken naar de ontwikkeling van de citatie-impactscore sinds 2006 in vergelijking met de referentielanden, dan zien we het volgende:
- Nederland heeft zich sterk ontwikkeld op het gebied van Sociale wetenschappen: in 2006 stond Nederland op plaats drie en in 2022 op plaats één.
- Nederland stond bij Gezondheid en Landbouw over de gehele periode in de top-3. Bij Landbouw stond Nederland zelfs twee keer bovenaan.
- Bij Natuur varieert Nederland tussen de tweede en vierde plaats.
- Bij Techniek varieerde Nederland tot 2018 tussen plek drie en vier. In de laatste periode (2019-2022) zakt Nederland naar een zevende plek.
Citatie-impact op disciplineniveau
Ook binnen de wetenschapsgebieden scoort Nederland bij bijna alle disciplines (ruim) boven het mondiale gemiddelde in 2022. Er zijn vijf disciplines waar de citatie-impactscore meer dan 10% is gedaald, alle binnen de gebieden Natuur en Techniek:
- Chemie en chemische technologie
- Elektrotechniek
- Instrumenten en instrumentarium
- Wiskunde
- Fysica en materiaalkunde
In de bijlage staan de gegevens op disciplineniveau (zie Downloads).
Publicatie-output: vergelijking referentielanden
In onderstaande grafiek zien we per land de procentuele verdeling van de publicaties over de wetenschapsgebieden in 2022, gerangschikt naar het aandeel van publicaties dat binnen de Natuur- en Technische wetenschappen valt. We zien dat Nederland het kleinste aandeel publicaties heeft binnen de Natuurwetenschappen en Techniek. Daarnaast valt op dat Nederland het grootste aandeel publicaties heeft in Gezondheid. Ook heeft Nederland een groot aandeel publicaties in de Sociale wetenschappen. Nederland heeft zich op deze gebieden dus niet alleen sterk ontwikkeld, maar legt er ook de focus op.
| Sociale wetenschappen | Geesteswetenschappen | Gezondheid | Landbouw | Techniek | Natuur | |
| CHI | 3,32% | 0,30% | 18,57% | 2,64% | 29,98% | 45,18% |
| KOR | 4,59% | 0,59% | 25,06% | 2,38% | 27,24% | 40,15% |
| SIN | 8,80% | 0,94% | 24,56% | 0,83% | 26,94% | 37,93% |
| FRA | 5,99% | 2,16% | 27,46% | 2,17% | 14,84% | 47,37% |
| JAP | 2,64% | 0,38% | 32,33% | 2,52% | 16,75% | 45,38% |
| DUI | 7,87% | 1,97% | 28,51% | 2,17% | 14,36% | 45,11% |
| SPA | 8,85% | 3,15% | 27,67% | 3,67% | 14,40% | 42,26% |
| OOS | 7,77% | 2,01% | 31,06% | 2,58% | 12,92% | 43,67% |
| FIN | 11,76% | 2,13% | 27,49% | 3,03% | 15,56% | 40,02% |
| ITA | 6,22% | 1,88% | 35,30% | 3,16% | 14,67% | 38,77% |
| ZWI | 7,26% | 1,56% | 36,29% | 2,17% | 11,16% | 41,56% |
| ZWE | 9,53% | 1,71% | 35,06% | 2,26% | 13,66% | 37,78% |
| NOO | 13,65% | 2,37% | 29,73% | 2,93% | 13,58% | 37,75% |
| CAN | 9,99% | 2,09% | 34,32% | 2,91% | 15,25% | 35,43% |
| BEL | 9,43% | 2,57% | 34,76% | 3,02% | 13,27% | 36,95% |
| AUS | 12,03% | 1,80% | 33,09% | 3,10% | 15,25% | 34,73% |
| VK | 12,90% | 3,62% | 31,96% | 1,78% | 13,34% | 36,41% |
| DEN | 8,59% | 1,50% | 37,72% | 3,12% | 13,37% | 35,71% |
| VS | 11,04% | 2,51% | 36,38% | 2,37% | 11,95% | 35,75% |
| IER | 11,35% | 2,83% | 35,46% | 4,09% | 13,80% | 32,46% |
| NED | 12,29% | 1,94% | 39,77% | 2,11% | 10,60% | 33,29% |
Over de periode 2006-2022 stijgt het aantal Nederlandse publicaties binnen alle wetenschapsgebieden. Het aantal publicaties binnen de Sociale wetenschappen is in Nederland ook harder gegroeid dan het gemiddelde van de referentielanden. Voor gezondheid is dit min of meer gelijk.
De publicaties binnen Techniek, Landbouw en Natuur zijn bij de referentielanden gemiddeld juist sterker gestegen dan in Nederland. Uit de data blijkt een sterke invloed van China. Over de hele periode stijgt het totaal aantal Chinese publicaties met ruim 800%. Dit is veel sneller dan in andere landen. Als we China buiten beschouwing laten, dan zien we dat de ontwikkeling van het aantal Nederlandse publicaties voor Techniek, Landbouw en Natuur veel dichter bij de ontwikkeling voor de referentielanden ligt.
| % stijging NL publicaties | % stijging publicaties referentielanden | % stijging publicaties referentielanden, zonder China | |
| Sociaal | 237 | 213 | 183 |
| Gezondheid | 130 | 136 | 101 |
| Techniek | 128 | 230 | 113 |
| Natuur | 95 | 122 | 73 |
| Landbouw | 56 | 115 | 60 |
Publicatie-output op disciplineniveau
De volumegroei van de disciplines laat een vergelijkbaar beeld zien. Bij alle Sociale disciplines (m.u.v. economie) nemen de Nederlandse publicaties sterker toe dan in de referentielanden. Voor alle Natuur en Techniek disciplines, behalve Sterrenkunde en ICT is de stijging juist sterker in de referentielanden. Als we China buiten beschouwing laten, is de stijging bij ongeveer tweederde van de Natuur en Techniek disciplines sterker dan of gelijk aan de referentielanden.
Wetenschapsgebied Gezondheid laat een gemengd beeld zien. Waar de Nederlandse publicatie-output bijvoorbeeld bij Gezondheidswetenschappen meer gestegen is dan bij de referentielanden, zien we op het gebied van Fundamentele medische wetenschappen bij de referentielanden een hogere stijging.
In de bijlage zijn meer gegevens beschikbaar over de disciplines (zie ‘Downloads’).
Tot slot
In vergelijking met andere landen publiceren Nederlandse wetenschappers in 2022 het meest op het gebied van Gezondheid en ook relatief veel binnen de Sociale wetenschappen. We hebben gezien dat de citatie-impactscore binnen deze gebieden sinds 2006 is gestegen. Voor de Sociale wetenschappen geldt dat ook het aandeel Nederlandse publicaties in de publicaties van alle referentielanden samen, gestegen is. Voor Gezondheid blijft dit min of meer gelijk.
Binnen de Natuurwetenschappen en Techniek lag de citatie-impactscore in 2006 al ruim boven het mondiale gemiddelde; dit is sindsdien ongeveer gelijk gebleven voor techniek en voor Natuur gedaald. Binnen Landbouw is de citatie-impactscore in deze periode gestegen. Het aandeel publicaties ten opzichte van andere landen is voor deze drie wetenschapsgebieden gedaald, met name door de sterke opkomst van de Chinese wetenschap. Zonder China blijft het aandeel van de Landbouw- en Techniekpublicaties ongeveer gelijk. Het aandeel van Nederlandse publicatie in het wetenschapsgebied Natuur stijgt licht als je China buiten beschouwing laat. In vergelijking met andere landen publiceert Nederland in 2022 het minst op het gebied van Natuur en Techniek.
Het is lastig om de geconstateerde verschillen tussen de gebieden nader te verklaren. Dit komt onder andere doordat het niet mogelijk is om de data over publicaties te combineren met (internationale) cijfers over fte’s of uitgaven, omdat daarbij een andere indeling gebruikt wordt en omdat de correlatie sterk kan verschillen tussen de gebieden.
- De publicatie- en citatiedata zijn afkomstig uit het CWTS citatie index-systeem, dat is gebaseerd op ruwe data van Web of Science. Daarbij is gekeken naar de categorieën ‘journal article’ en ‘review’. Bij gegevens over wetenschappelijke publicaties is het gebruikelijk om periodes van vier jaar te nemen, om grote uitschieters te dempen. Elk jaartal in deze factsheet omvat daarom een periode van vier jaar, bijvoorbeeld 2022 betreft de periode 2019-2022.
- De cijfers zijn genormaliseerd per gebied: gecorrigeerd voor verschillen in citatiecultuur tussen de gebieden. De data over het aantal publicaties zijn gebaseerd op 'full counting'. De data over de citatie-impactscore zijn gebaseerd op 'fractional counting': bij een publicatie waar is samengewerkt zijn de citaties met behulp van ‘fractional counting’ over de auteurs verdeeld. Dit in tegenstelling tot de 'full-counting'-methode, waarbij een samenwerkingspublicatie voor elke auteur volledig wordt meegeteld en dus zwaarder telt naar gelang het aantal auteurs. Met 'fractional counting' telt een publicatie met meerdere auteurs even zwaar als een publicatie met één auteur (zie Waltman en van Eck, 2015).
- De data zijn beschikbaar op gebiedsniveau en op disciplineniveau. De cijfers op disciplineniveau zijn niet te aggregeren naar het niveau van de gebieden.
- Bij informatie over aantallen publicaties hebben we Nederland vergeleken met twintig referentielanden: Australië, België, Canada, China, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Japan, Noorwegen, Oostenrijk, Singapore, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zweden, Zuid-Korea en Zwitserland. Nederland wordt op wetenschappelijk gebied vaak vergeleken met deze landen. De citatie-impactscore zegt iets over de positie van Nederland ten opzichte van alle landen in de wereld.
Voor de landen afkortingen verwijzen we graag naar de webpagina Definities en afkortingen.
Bronnen
Het CWTS citatie index-systeem, dat is gebaseerd op ruwe data van de Web of Science databestand
Van Leeuwen, T.N. (2013). Bibliometric research evaluations, Web of Science and the social sciences and humanities: a problematic relationship? Bibliometrie - Praxis und Forschung, band 2 DOI: http://dx.doi.org/10.5283/bpf.173
Waltman, L. en N.J. van Eck (2015). Field-normalized citation impact indicators and the choice of an appropriate counting method. In: Journal of Informetrics 9, blz. 872–894. Elsevier.