Private non-profit financiering van onderzoek in Nederland

R&D in Nederland wordt gefinancierd door bedrijven, de overheid en de PNP-sector. De afgelopen jaren financierden PNP-fondsen gemiddeld €400 miljoen per jaar aan onderzoek. Dat komt neer op ongeveer 2,5% van de totale uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek in Nederland.
 

In de hoger onderwijssector speelt financiering door de PNP-sector (5,9%) een belangrijkere rol dan bij onderzoeksinstellingen (1,1%) en bedrijven (1,0%) (voorlopige cijfers uit het jaar 2022).
 

De grootste bijdrage voor wetenschappelijk onderzoek in de PNP-sector komt van de gezondheidsfondsen.

Globaal beeld
Over de periode 2009-2019 zien we een stijging in de onderzoeksuitgaven van de gezondheidsfondsen, met daarin een aantal fluctuaties. Deze fluctuaties worden veelal veroorzaakt door veranderingen in de onderzoeksuitgaven van KWF kankerbestrijding en leggen we hieronder uit. Bij de andere fondsen zijn kleine schommelingen te zien in hun uitgaven aan onderzoek.

In 2020 geven de gezondheidsfondsen beduidend minder uit aan onderzoek: 123 miljoen euro. Ook hier is KWF kankerbestrijding bepalend. Waar in 2009-2019 gemiddend 68% van de uitgaven van dit fonds naar onderzoek gingen, is dat in 2020 53%. Dit is het gevolg van de coronapandemie, waardoor er minder mogelijkheden waren om wetenschappelijk onderzoek uit te voeren. De onderzoeksuitgaven van de overige gezondheidsfondsen daalden van 81 miljoen euro in 2019 naar 70 miljoen euro in 2020 - een daling van 13%. De totale uitgaven van deze groep (excl. KWF) daalden met 20%. 

In 2022 zien we de uitgaven weer stijging, ongeveer naar het niveau van 2018. Ook in 2023 zijn de onderzoeksuitgaven van de gezondheidsfondsen rond het niveau van 2022.  

Uitgaven gezondheidsfondsen aan onderzoek lopen uiteen
De meeste gezondheidsfondsen besteden 1/3 tot de helft van hun beschikbare middelen aan onderzoek. Anders dan de vorige jaren gaf Stichting ALS in 2023 het hoogste percentage uit aan onderzoek: 70,4%. In 2022 was dit percentage een stuk lager: 58%. De hoge onderzoeksuitgaven van Stichting ALS wordt verklaard door campagnes als Serious request en Tour de ALS. De inkomsten die middels deze campagnes zijn verworden zijn besteed aan onderzoek (Stichting ALS, 2023). Hierna hebben de Stichting MS Research, Stichting KiKa (elk 67%) en Stichting Cystic Fybrosis Stichting (52%) de hoogste onderzoeksuitgaven.

In absolute uitgaven is KWF, met 66 miljoen euro, veruit de grootste. Bijna alle andere gezondheidsfondsen besteedden in 2023 minder dan 10 miljoen euro aan onderzoek. Naast de Stichting KiKa (24,5 miljoen euro) zijn de Nederlandse hartstichting (21,7 miljoen euro), Stichting ALS (12,5 miljoen) en Alzheimer Nederland (11,5 miljoen euro) de enige uitzondering.

KWF verklaart de meeste schommelingen in onderzoeksuitgaven
Als grote onderzoeksfinancier hebben de uitgaven van KWF veel invloed op de financiële trend weergegeven in figuur 2. Zo werd in 2014 een grote besteding gedaan van 21,3 miljoen euro aan onderzoeksprojecten uit het Alpe d’HuZes/ KWF-fonds. Deze stond in eerste instantie begroot voor 2013. Dit verklaart voor een belangrijk deel de stijging van de onderzoeksuitgaven in 2014 en de daling in 2015. 

Ook de ontwikkelingen tussen 2017 en 2020 worden voor een groot deel verklaard door KWF. In 2019 stijgen de onderzoeksuitgaven met 66,7 miljoen euro (36%). Dit wordt veroorzaakt doordat een meerjarencontract van KWF met het NKI (Nederlands Kanker Instituut), waarvoor alle uitgaven in het jaar van afsluiten moeten worden opgenomen.