Inkomsten en prestaties Nederlandse universiteiten; onderwijs

De Nederlandse universiteiten krijgen op verschillende manieren geld voor onderwijs, bijvoorbeeld via de rijksbijdrage en via de collegegelden. In de twee figuren hieronder vergelijken de inkomsten en de aantallen diploma's in 2010 met die van de jaren daarna. De eerste figuur gaat over alle universiteiten bij elkaar. De tweede figuur licht de vier technische universiteiten eruit.

Inkomsten en onderwijsprestaties stijgen

Om een beter beeld te geven van de financiele gegevens, zijn deze vanaf 2010 in beide grafieken gecorrigeerd voor inflatie op basis van de cijfers van het CPB (2024). In de eerste figuur (alle universiteiten samen) zien we dat de totale rijksbijdrage stijgt met 42%. De onderwijscomponent stijgt nog sterker: 72%. Als we de collegegelden meenemen, is de stijging iets minder sterk: 66%. Het aantal masterdiploma's stijgt met 63% en het aantal bachelordiploma's met 71%

Concluderend kunnen we stellen dat de stijging in de aantallen bachelor- en masterdiploma's ongeveer dezelfde tred houden als het onderwijsdeel van de rijksbijdrage en de onderwijscomponent plus collegegelden. De totale rijksbijdrage blijft achter.
 

Bij technische universiteiten lopen inkomsten achter

In de tweede figuur (de vier technische universiteiten Delft, Eindhoven, Twente en Wageningen) zien we sterkere ontwikkelingen in veel van de parameters. Eerst de inkomsten. De rijksbijdrage stijgt tot 47%. De onderwijscomponent stijgt tot 107%. De onderwijscomponent plus collegegelden stijgen tot 100%. Dan de diploma's. De bachelordiploma's stijgen tot 103%. De masters tot 107%.

Dit leidt tot de conclusie dat de prestaties van deze vier technische universiteiten ongeveer dezelfde tred houden als inkomsten van alle universiteiten.  
 

Weinig verschillen tussen universiteiten

In de bovenstaande figuren zijn de afzonderlijke universiteiten niet los opgenomen. Dat hebben we gedaan omdat er weinig grote verschillen zijn tussen universiteiten. Voor de volledigheid kunnen we wel enkele kleine verschillen benoemen:

• De universiteiten van Nijmegen en Utrecht zijn vrij constant in aantallen diploma's (vooral bij de masters) en in de ontwikkeling van de rijksbijdrage.
• De universiteiten van Leiden, Maastricht en Delft groeien vooral bij de masterdiploma's.
• In Wageningen en Rotterdam is de groei in bachelordiploma's het grootst.
• Leiden heeft de universiteit met de sterkste stijgingen in master diploma's. 
   

Meer diploma's door internationalisering en groeiende belangstelling

Aan de sterk gestegen aantallen diploma’s liggen twee ontwikkelingen ten grondslag. De eerste is de internationalisering van de universiteiten. De tweede is de groeiende belangstelling onder Nederlandse jongeren.

In de genoemde periode is het aantal buitenlandse studenten bijna verviervoudigd tot 89.750 in 2023 (72,3% van hen komt uit de Europese Economische Ruimte en komt dus ook voor bekostiging in aanmerking) (UNL, 2024). Deze internationalisering zien we in alle landen om ons heen. Nederland neemt wat betreft het percentage buitenlanders in het hoger onderwijs een zesde positie (Rathenau, 2023). We hebben wat meer buitenlandse studenten dan Japan, Zuid-Korea, wat minder dan Frankrijk, Canada,  en fors minder dan het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

De tweede ontwikkeling die voor een stijging in het aantal diploma's zorgt, is de groeiende belangstelling voor het universitair onderwijs onder Nederlandse jongeren. Er is sinds de jaren 1960 een trend dat onderwijsloopbanen steeds langer worden en steeds hoger eindigen. Het aantal vwo-gediplomeerden dat naar het wetenschappelijk onderwijs gaat, steeg tot 2020 naar 37.190 studenten om daarna flink te dalen naar 30.100 studenten in 2023 (CBS, 2024). Het effect van deze tweede ontwikkeling is wel aanwezig in de figuren, maar is betrekkelijk gering.